Việc sử dụng vốn đầu tư công luôn là một trong những lĩnh vực đòi hỏi sự minh bạch, chặt chẽ và tuân thủ pháp luật. Trước yêu cầu hoàn thiện hành lang pháp lý, tăng tốc độ giải ngân và nâng cao hiệu quả đầu tư, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 254/2025/NĐ-CP, đặt ra hệ thống quy định mới về quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công.

Nghị định này được đánh giá là bước điều chỉnh quan trọng, đáp ứng yêu cầu quản lý hiện đại, siết chặt kỷ luật tài chính, ngân sách, đồng thời tạo cơ chế thuận lợi cho các chủ đầu tư, bộ ngành và địa phương trong quá trình triển khai dự án.

Cấu trúc và phạm vi điều chỉnh của Nghị định 254/2025/NĐ-CP

Nghị định 254/2025/NĐ-CP được xây dựng với kết cấu gồm 06 Chương – 56 Điều và hệ thống 27 mẫu biểu kèm theo, bao quát toàn bộ quy trình quản lý, sử dụng, giải ngân và quyết toán vốn đầu tư công.

Phạm vi áp dụng bao gồm:

• Các nhiệm vụ, dự án thuộc ngân sách nhà nước;
• Các nguồn thu hợp pháp khác của cơ quan nhà nước, đơn vị sự nghiệp công lập được bố trí cho đầu tư phát triển;
• Các dự án sử dụng một phần hoặc toàn bộ vốn đầu tư công, trừ trường hợp có quy định riêng của Chính phủ hoặc Thủ tướng.

Đây là văn bản pháp lý có tính bao quát rộng, tác động trực tiếp đến toàn bộ chu trình đầu tư công từ chuẩn bị dự án, triển khai, giải ngân đến nghiệm thu – quyết toán.

Quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công

Tăng cường tính thống nhất và minh bạch trong quản lý

Nghị định đặt mục tiêu tạo sự thống nhất từ trung ương đến địa phương trong quản lý vốn đầu tư công. Cụ thể:

• Quy định rõ ràng vai trò của chủ đầu tư, cơ quan chủ quản, cơ quan thanh toán và các đơn vị liên quan.
• Bổ sung cơ chế phối hợp, trách nhiệm giải trình và kiểm tra trong suốt quá trình đầu tư.
• Yêu cầu tất cả nguồn vốn phải được quản lý theo nguyên tắc: đúng mục tiêu – đúng đối tượng đúng quy định.

Quy định về hạch toán nguồn vốn đặc thù

Nghị định dành điều khoản riêng cho việc:

• Hạch toán nguồn vốn đóng góp bằng hiện vật;
• Ghi nhận giá trị ngày công lao động;
• Xử lý các công trình hoàn thành hoặc phần công việc được cộng đồng hỗ trợ.

Các bộ ngành và địa phương được giao thẩm quyền hướng dẫn chi tiết để phù hợp thực tiễn.

Quy định về thanh toán vốn đầu tư công

Thanh toán theo khối lượng hoàn thành và thanh toán theo tỷ lệ

Nghị định cho phép áp dụng hai hình thức thanh toán:

• Theo khối lượng thực tế hoàn thành đã được nghiệm thu;
• Theo tỷ lệ phần trăm dựa trên giá trị hợp đồng hoặc bảng tổng hợp thông tin.

Dù áp dụng hình thức nào, hồ sơ pháp lý phải đầy đủ, chính xác, bao gồm:

• Quyết định phê duyệt dự án;
• Hồ sơ thiết kế dự toán;
• Hợp đồng và phụ lục hợp đồng;
• Biên bản nghiệm thu;
• Các tài liệu khác theo mẫu biểu ban hành kèm Nghị định.

Giới hạn giải ngân và nguyên tắc phân bổ

Nghị định nhấn mạnh 3 nguyên tắc quan trọng:

• Không giải ngân vượt tổng mức đầu tư đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt.
• Không thanh toán vượt kế hoạch vốn được bố trí của năm ngân sách, kể cả vốn kéo dài hay vốn ứng trước.
• Giải ngân phải đảm bảo tiết kiệm, hiệu quả, công khai, minh bạch, tuyệt đối tránh thất thoát và lãng phí.

Quy định riêng cho dự án bí mật nhà nước

Với dự án thuộc danh mục bí mật của Bộ Quốc phòng và Bộ Công an:

• Quy trình thanh toán có hướng dẫn riêng;
• Cơ quan thanh toán và chủ đầu tư chịu trách nhiệm cao hơn trong việc kiểm soát, sử dụng chứng từ và hồ sơ đặc thù;
• Việc giao dịch có thể thực hiện qua Kho bạc Nhà nước hoặc cơ quan thanh toán được chỉ định.

Quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công

Quyết toán theo niên độ ngân sách

Đối với vốn kế hoạch hằng năm:

• Chủ đầu tư phải lập báo cáo quyết toán đúng thời hạn;
• Cơ quan tài chính, kho bạc và đơn vị kiểm toán có trách nhiệm phối hợp thẩm định;
• Báo cáo quyết toán phải phản ánh đúng, đủ khối lượng thực hiện và giá trị thanh toán.

Quyết toán dự án hoàn thành

Khi dự án hoặc từng tiểu dự án, hạng mục công trình đã hoàn thành:

• Chủ đầu tư lập hồ sơ quyết toán gửi cơ quan thẩm quyền phê duyệt.
• Chỉ khi được phê duyệt quyết toán thì dự án mới được coi là hoàn tất về mặt pháp lý.
• Nghị định yêu cầu đẩy mạnh điện tử hóa hồ sơ, giảm bớt thủ tục và rút ngắn thời gian thẩm định.

Quyết toán trong trường hợp dự án bị dừng, hủy, tạm ngừng

Nghị định dành chương riêng cho tình huống dự án không thể tiếp tục thực hiện:

• Chủ đầu tư phải hạch toán đầy đủ chi phí đã phát sinh;
• Báo cáo rõ nguyên nhân, trách nhiệm và đề xuất hướng xử lý;
• Cơ quan chủ quản xem xét, quyết định theo quy định pháp luật.

Cải cách thủ tục, số hóa quy trình và tăng phân cấp

Một trong những điểm nổi bật của Nghị định 254/2025/NĐ-CP là:

Thanh toán trực tuyến qua hệ thống Kho bạc Nhà nước

• Tăng cường ứng dụng công nghệ thông tin;
• Cho phép nộp hồ sơ điện tử thay vì nộp hồ sơ giấy;
• Rút ngắn thời gian xử lý và tăng tính minh bạch.

Đơn giản hóa hồ sơ

• Một số biểu mẫu được gộp, rút gọn;
• Bổ sung 27 mẫu biểu chuẩn để thống nhất toàn quốc;
• Giảm trùng lặp chứng từ.

Tăng phân cấp cho bộ ngành, địa phương

• Bộ chủ quản và chủ đầu tư được chủ động hơn trong quản lý và phê duyệt hồ sơ;
• Giúp giải ngân nhanh hơn, hạn chế tình trạng chậm tiến độ do phụ thuộc nhiều cấp.

Tác động của Nghị định 254/2025/NĐ-CP đến thực tiễn triển khai đầu tư công

Nâng cao hiệu quả sử dụng vốn

Quy định chặt chẽ hơn về thanh toán quyết toán giúp hạn chế:

• Lãng phí, thất thoát vốn;
• Tình trạng giải ngân vượt kế hoạch;
• Dự án kéo dài không lý do.

Tạo khuôn khổ pháp lý rõ ràng cho chủ đầu tư

Chủ đầu tư và ban quản lý dự án có hướng dẫn cụ thể để:

• Dự toán sát thực tế;
• Chuẩn hóa hồ sơ nghiệm thu;
• Đảm bảo cơ sở pháp lý vững chắc khi giải ngân.

Tăng tốc độ giải ngân

Cơ chế số hóa, đơn giản hóa giấy tờ và phân cấp sâu giúp rút ngắn thời gian chờ xử lý hồ sơ.

Hạn chế tối đa rủi ro pháp lý

Nếu thực hiện đúng Nghị định, chủ đầu tư sẽ tránh được:

• Sai phạm về tài chính ngân sách;
• Bị thu hồi vốn do thanh toán sai quy định;
• Trách nhiệm hành chính hoặc hình sự trong một số trường hợp.

Nghị định số 254/2025/NĐ-CP là văn bản quan trọng, tạo khung pháp lý đầy đủ, thống nhất và minh bạch cho quy định về quản lý, thanh toán, quyết toán dự án sử dụng vốn đầu tư công. Những quy định mới không chỉ tăng tính chặt chẽ trong quản lý tài chính nhà nước mà còn thúc đẩy quá trình cải cách thủ tục, số hóa quy trình và phân cấp mạnh mẽ hơn cho các đơn vị.

Việc nắm vững quy định là yêu cầu bắt buộc đối với chủ đầu tư và cơ quan quản lý nhằm đảm bảo dự án triển khai đúng pháp luật, an toàn và hiệu quả.

Để được tư vấn chuyên sâu nội dung trên hoặc tư vấn thêm về các thông tin pháp luật khác, vui lòng liên hệ Công ty luật sư uy tín tại Hà Nội – Văn phòng luật sư uy tín tại Hà Nội – Luật sư tư vấn luật đất đai – Công ty Luật Đỗ Gia Việt. Chúng tôi luôn sẵn sàng hỗ trợ giải đáp mọi thắc mắc của bạn.