Khi một ý tưởng sáng tạo được thể hiện ra đời, điều đầu tiên mà tác giả quan tâm là: “Liệu tác phẩm của mình có được pháp luật bảo hộ hay không?” Câu hỏi tưởng chừng đơn giản, nhưng lại là vấn đề quan trọng với bất kỳ ai hoạt động trong lĩnh vực nghệ thuật, khoa học hay công nghệ. Hiểu đúng các loại hình tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả sẽ giúp bạn tránh rủi ro bị xâm phạm bản quyền, đồng thời đảm bảo quyền lợi hợp pháp trong quá trình khai thác, chuyển nhượng hoặc thương mại hóa tác phẩm của mình.

Quyền tác giả là gì?

Quyền tác giả là quyền hợp pháp của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu. Theo Luật Sở hữu trí tuệ Việt Nam, quyền tác giả bao gồm hai nhóm quyền chính:

• Quyền nhân thân: quyền đặt tên tác phẩm, quyền đứng tên thật hoặc bút danh, quyền công bố tác phẩm, quyền bảo vệ sự toàn vẹn của tác phẩm.
• Quyền tài sản: quyền sao chép, phân phối, biểu diễn, phát sóng, làm tác phẩm phái sinh, truyền đạt tác phẩm đến công chúng hoặc cho thuê bản sao tác phẩm.

Điều đặc biệt, quyền tác giả phát sinh tự động kể từ khi tác phẩm được thể hiện dưới một hình thức vật chất nhất định, không cần đăng ký. Tuy nhiên, việc đăng ký quyền tác giả vẫn được khuyến khích vì đây là chứng cứ pháp lý quan trọng khi xảy ra tranh chấp.

Điều kiện để tác phẩm được bảo hộ quyền tác giả

Không phải mọi ý tưởng hay sáng kiến đều được xem là tác phẩm được bảo hộ. Pháp luật quy định rõ một số điều kiện để xác định tính hợp pháp:

• Tác phẩm phải do chính tác giả sáng tạo ra bằng lao động trí tuệ của mình, không sao chép từ người khác.
• Tác phẩm phải được thể hiện dưới hình thức cụ thể như chữ viết, hình ảnh, âm thanh, bản vẽ, mô hình, phần mềm…
• Không phân biệt đã công bố hay chưa công bố, miễn là được thể hiện dưới dạng vật chất.
• Tác phẩm được công bố lần đầu tại Việt Nam hoặc đồng thời tại Việt Nam và nước ngoài trong vòng 30 ngày kể từ ngày công bố lần đầu.

Ngoài ra, Việt Nam là thành viên của nhiều điều ước quốc tế về sở hữu trí tuệ, nên tác phẩm của cá nhân/tổ chức nước ngoài cũng được bảo hộ tại Việt Nam nếu đáp ứng các điều kiện theo hiệp ước mà Việt Nam đã ký kết.

Các loại hình tác phẩm nào được bảo hộ quyền tác giả theo luật Việt Nam

Theo Điều 14 Luật Sở hữu trí tuệ, Việt Nam hiện công nhận và bảo hộ 12 loại hình tác phẩm. Mỗi loại hình đều có đặc thù riêng, song đều thể hiện sự sáng tạo của con người trong nhiều lĩnh vực.

Tác phẩm văn học, khoa học, sách giáo khoa, giáo trình

Đây là nhóm phổ biến nhất, bao gồm các tác phẩm viết bằng chữ, ký hiệu hoặc dạng khác.
Ví dụ:

• Tiểu thuyết Tuổi thơ dữ dội của Phùng Quán.
• Sách giáo khoa Toán 12 do Bộ Giáo dục & Đào tạo biên soạn.
• Giáo trình Luật thương mại Việt Nam của Trường Đại học Luật Hà Nội.

Bài giảng, bài phát biểu, bài nói khác

Các bài giảng của giảng viên, bài thuyết trình hội thảo hay bài phát biểu trong sự kiện đều là đối tượng được bảo hộ nếu do chính tác giả sáng tạo và được thể hiện dưới hình thức cụ thể (ghi âm, ghi hình, bản thảo viết…).

Tác phẩm báo chí

Bao gồm các bài báo, phóng sự, chuyên mục, bình luận xã hội được đăng tải trên các phương tiện truyền thông. Ví dụ: loạt bài điều tra của báo Tuổi Trẻ, Thanh Niên, VietnamNet.

Tác phẩm âm nhạc

Mọi bản nhạc có giai điệu và ca từ do cá nhân sáng tác đều được bảo hộ, bất kể đã được công bố hay chưa.

Ví dụ: Nối vòng tay lớn của Trịnh Công Sơn, Việt Nam ơi! của Minh Beta.

Tác phẩm sân khấu

Gồm kịch nói, kịch múa, chèo, tuồng, cải lương, hài kịch, chương trình biểu diễn nghệ thuật.

Ví dụ: Táo Quân – Gặp nhau cuối năm, Lão Hạc, Nỗi đau tình mẹ…

Tác phẩm điện ảnh và các hình thức tương tự

Bao gồm phim truyện, phim hoạt hình, phim tài liệu, video âm nhạc…

 Ví dụ: Đất rừng phương Nam, Em và Trịnh, Frozen, Inside Out.

Tác phẩm mỹ thuật và mỹ thuật ứng dụng

Gồm tranh, tượng, phù điêu, thiết kế sản phẩm, mẫu bao bì, logo…

 Ví dụ: tranh Thiếu nữ bên hoa huệ của Tô Ngọc Vân, thiết kế logo thương hiệu Vinamilk.

Tác phẩm nhiếp ảnh

Bức ảnh ghi lại khoảnh khắc sáng tạo mang dấu ấn cá nhân của nhiếp ảnh gia đều được bảo hộ.

Ví dụ: Em bé Napalm của Nick Út, Việt Nam nhìn từ trên cao của Nguyễn Tấn Dũng.

Tác phẩm kiến trúc

Các bản vẽ, thiết kế, mô hình công trình kiến trúc mang tính sáng tạo đều được pháp luật công nhận.

 Ví dụ: Thiết kế Nhà hát Lớn Hà Nội, Bitexco Tower, Cầu Vàng Đà Nẵng.

Bản họa đồ, sơ đồ, bản đồ, bản vẽ khoa học

Bao gồm bản vẽ kỹ thuật, thiết kế máy móc, sơ đồ hệ thống, bản đồ địa lý…

 Ví dụ: sơ đồ hệ thống điện thông minh, bản đồ quy hoạch đô thị Hà Nội.

Tác phẩm văn học, nghệ thuật dân gian

Những giá trị sáng tạo tập thể của cộng đồng được truyền miệng qua nhiều thế hệ như truyện cổ tích, dân ca, múa dân gian, trò chơi dân gian… đều được tôn trọng và bảo hộ.

 Ví dụ: truyện Tấm Cám, điệu múa Xòe Thái, dân ca Quan họ Bắc Ninh.

Chương trình máy tính và sưu tập dữ liệu

Phần mềm, ứng dụng, mã nguồn, cơ sở dữ liệu điện tử cũng được xem là tác phẩm sáng tạo.

 Ví dụ: phần mềm Bkav, Zalo, Shopee app, bộ dữ liệu mở Wikipedia tiếng Việt.

Truyện tấm cám là một trong những tác phẩm văn học được bảo hộ quyền tác giả

Những đối tượng không thuộc phạm vi bảo hộ quyền tác giả

Theo Điều 15 Luật Sở hữu trí tuệ, các trường hợp sau không được bảo hộ quyền tác giả:

• Tin tức thời sự thuần túy đưa tin.
• Văn bản pháp luật, văn bản hành chính, quyết định tư pháp và bản dịch chính thức.
• Quy trình, phương pháp, hệ thống, khái niệm, nguyên lý, số liệu.

Lý do là những đối tượng này mang tính công cộng, phục vụ lợi ích xã hội chung, không phải sản phẩm sáng tạo mang tính cá nhân.

Vì sao cần đăng ký quyền tác giả?

Mặc dù quyền tác giả phát sinh tự động, nhưng đăng ký bảo hộ quyền tác giả tại Cục Bản quyền tác giả vẫn là bước quan trọng giúp chứng minh chủ sở hữu khi xảy ra tranh chấp. Việc đăng ký giúp:

• Khẳng định quyền sở hữu hợp pháp.
• Dễ dàng chuyển nhượng, cho thuê, hoặc cấp phép sử dụng.
• Là bằng chứng pháp lý mạnh mẽ trong trường hợp tranh chấp.

Dịch vụ tư vấn bảo hộ quyền tác giả tại Hà Nội

Nếu bạn đang sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật, thiết kế, viết lách, phần mềm… nhưng chưa rõ tác phẩm của mình có đủ điều kiện bảo hộ quyền tác giả hay không, việc tìm đến công ty luật sư uy tín tại Hà Nội là lựa chọn sáng suốt. Công ty luật uy tín tại Hà Nội

Công ty Luật Đỗ Gia Việt là văn phòng luật sư uy tín tại Hà Nội, chuyên tư vấn và hỗ trợ khách hàng trong các lĩnh vực:

• Đăng ký bản quyền tác giả, quyền liên quan.
• Giải quyết tranh chấp sở hữu trí tuệ.
• Tư vấn hợp đồng chuyển nhượng, cấp phép tác phẩm.
• Đại diện khách hàng làm việc với Cục Bản quyền tác giả và các cơ quan nhà nước.

Bên cạnh đó, công ty còn có đội ngũ luật sư tư vấn luật đất đai, thương mại, doanh nghiệp, dân sự giàu kinh nghiệm, luôn đồng hành và bảo vệ quyền lợi hợp pháp cho khách hàng trong mọi tình huống pháp lý.

Như này, việc hiểu rõ các loại hình tác phẩm nào được bảo hộ quyền tác giả giúp cá nhân và doanh nghiệp bảo vệ hiệu quả thành quả lao động sáng tạo, tránh rủi ro vi phạm bản quyền. Trong bối cảnh các tranh chấp sở hữu trí tuệ ngày càng phức tạp, đồng hành cùng Công ty Luật Đỗ Gia Việt chính là giải pháp giúp bạn yên tâm khi tác phẩm của mình được bảo vệ đúng luật, đúng quyền và đúng giá trị.